Zona thần kinh: Nguyên nhân, các loại phổ biến và phòng ngừa

Bệnh zona thần kinh, một trong những bệnh ngoài da phổ biến nhất hiện nay, không chỉ gây cảm giác khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách. Zona thần kinh do virus Varicella-zoster gây ra, mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng và đau đớn.

Zona thần kinh là bệnh do Virus Varicella-Zoster gây ra

Bệnh Zona Thần Kinh, hay còn được biết đến với tên gọi dân gian là bệnh Giời Leo, là một loại nhiễm trùng ngoài da do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra. Virus Varicella-Zoster cũng chính là nguyên nhân gây ra bệnh thủy đậu. Khi tiếp xúc với virus này, người bị nhiễm sẽ trải qua chuỗi triệu chứng của thủy đậu. Sau khi bệnh thủy đậu khỏi, virus sẽ tiếp tục tồn tại trong cơ thể, chờ đợi điều kiện thuận lợi để tái hoạt động và gây ra bệnh Zona Thần Kinh.

Zona thần kinh là bệnh do virus Vacirella Zosterius gây ra. Nguồn: Bệnh viện Mắt Sài Gòn

Khi điều kiện thuận lợi như suy giảm miễn dịch hoặc căng thẳng, virus Varicella-Zoster sẽ hoạt động trở lại và di chuyển dọc theo dây thần kinh tủy sống, từ bên trong cơ thể ra ngoài da. Điều này gây ra các triệu chứng đặc trưng của Zona Thần Kinh, bao gồm các vết loét đỏ rộp, mụn nước chứa chất lỏng, và cảm giác đau đớn. Mặc dù thời gian bệnh kéo dài khoảng 2-4 tuần, cảm giác đau có thể kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi bệnh lành.

Với những người từng mắc bệnh thủy đậu, cũng như những người suy giảm miễn dịch hoặc trải qua tình trạng căng thẳng, việc hiểu rõ về cơ chế hoạt động của virus Varicella-Zoster và các biểu hiện của Zona Thần Kinh là cực kỳ quan trọng để chăm sóc sức khỏe và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh giời leo

Giờ leo hay Zona thần kinh xuất hiện chủ yếu do sự tái hoạt động của virus Varicella-zoster trong cơ thể, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy giảm và ở các nhóm tuổi cao. Các yếu tố thuận lợi cho việc tái hoạt động của virus Varicella-zoster bao gồm:

• Suy giảm miễn dịch: Người có hệ miễn dịch suy yếu do tuổi tác, mắc các bệnh mãn tính, hoặc đang điều trị hóa trị, xạ trị, có nguy cơ cao mắc bệnh zona thần kinh.
• Tuổi tác: Người cao tuổi có hệ miễn dịch suy yếu, tăng nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh. Người trên 50 tuổi có nguy cơ cao hơn so với người trẻ, đặc biệt ở những người trên 80 tuổi.
• Căng thẳng và lo lắng: Tâm trạng căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus hoạt động.
• Phẫu thuật và điều trị ung thư: Phẫu thuật có thể làm suy giảm hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus Varicella-zoster tái hoạt động. Các phương pháp điều trị bằng tia xạ và hóa trị ung thư cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona.
• Mệt mỏi và sức đề kháng yếu: Sức đề kháng suy yếu do mệt mỏi làm tăng cường khả năng tái hoạt động của virus VZV.
• Vùng da bị tổn thương: Các vùng da bị phát ban hoặc tổn thương là nơi lý tưởng cho virus tái hoạt động.

Triệu chứng và diễn tiến của bệnh Zona thần kinh

Người bị bệnh giời leo thường có các triệu chứng và diễn tiến như sau:

Đầu tiên, người bệnh sẽ bị sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu và đau nhức xương khớp. Ngoài ra, bệnh Zona thần kinh cũng gây ra cảm giác châm chích, nóng rát, và đau rát ở vùng da sắp xuất hiện các mụn nước.

Sau đó, các mảng da hồng nổi lên và mụn nước xuất hiện theo từng chùm, căng cứng, và chứa dịch. Mụn nước thường sẽ xuất hiện ở một bên, dọc theo đường đi của dây thần kinh. Dịch của mụn nước chuyển từ trong thành đục, rồi vỡ ra và xẹp xuống, sau đó khô và đóng vảy trong khoảng 7-10 ngày.

Người bị giời leo sẽ xuất hiện các mụn nước dọc theo đường đi của dây thần kinh

Ở những vùng da bị tổn thương do giời leo, sẹo sẽ hình thành và làm da có màu sáng hơn so với các vị trí xung quanh. Đồng thời, cảm giác đau rát, kiến bò, và châm chích có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm. Nếu miễn dịch suy giảm, bệnh có thể lan sang các cơ quan khác như phổi, gan, và não, có nguy cơ dẫn đến tử vong.

Bệnh zona thần kinh không chỉ gây ra cảm giác đau và không thoải mái mà còn có thể để lại tổn thương lâu dài. Đối diện với các triệu chứng này, việc đến gặp bác sĩ để chẩn đoán và điều trị kịp thời là quan trọng để ngăn chặn diễn tiến tiêu cực của bệnh. Medpro có thể giúp bạn đặt lịch khám tại các cơ sở y tế uy tín và chất lượng cao, với chuyên khoa phù hợp như Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, bạn có thể đăng ký tư vấn chăm sóc sức khỏe từ xa với cố vấn y tế Medpro, Thạc sĩ Bác sĩ Trình Ngô Bỉnh - hiện đang công tác tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM.

Các thể bệnh Zona thần kinh phổ biến

Các dạng bệnh zona phổ biến xuất hiện ở các vùng khác nhau trên cơ thể và có các đặc điểm riêng như sau:

Zona trên khuôn mặt: Bệnh thường xuất hiện dưới dạng các phồng nước đỏ hoặc vảy trên vùng da trán, xung quanh miệng hoặc hai bên má. Da trên khuôn mặt là vùng nhạy cảm và dễ bị tổn thương, vì vậy cần được chăm sóc kỹ lưỡng để tránh để lại sẹo gây mất thẩm mỹ. Đặc biệt, Zona ở khuôn mặt có thể gây ra biến chứng như liệt mặt (liệt dây thần kinh VII ngoại biên), một tình trạng có thể phục hồi hoàn toàn hoặc không.

Zona ở mắt: Đây là loại zona thần kinh tác động đến khu vực xung quanh mắt. Triệu chứng bao gồm đau mắt, ngứa, sưng và việc xuất hiện các vết phồng nước. Bệnh này có thể gây ra viêm kết mạc, viêm giác mạc và thậm chí có thể dẫn đến tình trạng mù lòa.

Zona trên tai: Khi virus Varicella-Zoster tấn công dây thần kinh gần khu vực tai, bệnh có thể gây đau tai, liệt mặt, loét trong tai, xuất hiện các hạch trước và sau tai, và thậm chí có xuất hiện các vết xuất huyết.

Zona ở miệng: Bệnh thường xuất hiện trên môi hoặc bên trong miệng, tạo ra các vết loét gây đau và khó chịu khi ăn uống và nói chuyện. Zona ở miệng có thể bị nhầm lẫn với nhiệt miệng, nhưng kéo dài lâu hơn và đau đớn hơn.

Zona ở các vùng khác: Ngoài các vùng đã đề cập, virus Varicella-Zoster cũng có thể gây ra zona trên nhiều vùng khác như thân, cổ, lưng và các ngón tay. Các vùng này thường ít để lại biến chứng hơn so với zona trên khuôn mặt.

Bệnh giời leo có thể xuất hiện ở mắt, tao, lưng, mặt và các bộ phận khác. Nguồn: Internet

Các biến chứng của Zona thần kinh

Bệnh zona thần kinh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng và tiềm ẩn, bao gồm:

Biến chứng ở mắt: Virus có thể gây tổn thương trên mắt và giác mạc, đặc biệt khi phát ban xảy ra gần vùng mắt, có thể gây mất thị lực nếu không được điều trị kịp thời.

Đau dây thần kinh sau zona: Virus tấn công các sợi thần kinh, gây ra tình trạng viêm và đau đớn kéo dài. Đây là biến chứng phổ biến nhất của bệnh zona và có thể kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm.

Hội chứng Ramsay Hunt: Biến chứng này xảy ra khi virus gây bệnh zona hoạt động lại tại các dây thần kinh mặt, dẫn đến mất thính giác, đau và tê liệt mặt.

Phát ban và tổn thương da: Phát ban không điều trị có thể gây tổn thương da, làm sưng, đỏ, và có thể nhiễm trùng do vi khuẩn.

Mất thính giác và các vấn đề tai được điều khiển: Bệnh có thể dẫn đến đau tai dữ dội, mất thính giác, chóng mặt và mất vị giác.

Tổn thương mắt và giác mạc: Nếu phát ban xảy ra gần mắt, có thể gây tổn thương mắt và giác mạc.

Nhiễm trùng da: Da có thể bị sưng, đỏ, đau khi chạm vào, và có nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn.

Liệt một phần mặt: Trong một số trường hợp, bệnh zona có thể dẫn đến liệt một phần của khuôn mặt.

Viêm phổi: Biến chứng này có thể xảy ra, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy giảm.

Viêm não hoặc tủy sống: Mặc dù hiếm, nhưng bệnh zona có thể dẫn đến viêm não hoặc tủy sống, gây ra các vấn đề nghiêm trọng cho hệ thống thần kinh.

Lưu ý rằng việc điều trị kịp thời và theo sự hướng dẫn của bác sĩ là quan trọng để ngăn chặn các biến chứng này.

Ramsay Hunt là biến chứng của zona thần kinh tác động lên tai.

Tác động của chế độ dinh dưỡng đến bệnh giời leo

Khi mắc bệnh zona thần kinh, việc ăn uống đúng cách có thể hỗ trợ quá trình điều trị và giảm nguy cơ biến chứng. Dưới đây là những hướng dẫn về các loại thực phẩm nên ăn và kiêng khi bị zona thần kinh.

Thực phẩm nên bổ sung trong thực đơn bao gồm:

• Thực phẩm giàu lysine: Lysine là một loại axit amin thiết yếu giúp tăng cường hệ miễn dịch, chống lại virus và vi khuẩn. Các loại thực phẩm giàu lysine bao gồm sữa, trứng, thịt gà, tôm, các loại đậu,...
• Thực phẩm giàu vitamin C và kẽm: Vitamin C và kẽm là những chất dinh dưỡng quan trọng giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ quá trình chữa lành vết thương. Các loại thực phẩm giàu vitamin C và kẽm bao gồm các loại rau màu xanh, cam, đu đủ, ổi, dâu tây,...
• Thực phẩm giàu vitamin B12 và B6: Vitamin B12 và B6 giúp giảm đau và ngứa do zona thần kinh gây ra. Các loại thực phẩm giàu vitamin B12 và B6 bao gồm sữa chua, chuối, khoai lang, gan, cá,...

Bên cạnh đó, người bệnh cần hạn chế các nhóm thực phẩm:

• Thực phẩm giàu chất béo: Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm nhiễm và khiến bệnh lâu lành hơn. Các loại thực phẩm giàu chất béo bao gồm thịt đỏ, đồ ăn nhanh, đồ chiên rán,...
• Rượu bia: Rượu bia có thể làm giảm hệ miễn dịch và khiến virus lây lan mạnh hơn.
• Các sản phẩm được chế biến từ socola, yến mạch, mầm lúa mì, dừa,...: Các sản phẩm này có thể gây kích ứng da và khiến cho vết phỏng lâu lành.
• Ngũ cốc tinh chế: Ngũ cốc tinh chế có thể làm tăng lượng đường trong máu, tăng nguy cơ nhiễm trùng và khiến cho vết phỏng lâu lành.
• Lưu ý khi ăn uống khi bị zona thần kinh:
• Nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày để cơ thể dễ hấp thụ.
• Uống nhiều nước để giúp cơ thể thanh lọc và đào thải độc tố.
• Tránh ăn các loại thực phẩm có thể gây dị ứng.

Nhớ rằng, việc thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng là cách tốt nhất để xác định chế độ ăn uống phù hợp nhất với tình hình sức khỏe của bạn khi bạn đang mắc bệnh zona thần kinh.

Lưu ý lây nhiễm và cách phòng ngừa bệnh Zona thần kinh

Để tránh lây nhiễm bệnh zona thần kinh, người bệnh cần lưu ý những điều sau:

• Không chà xát hoặc để nước bẩn tiếp xúc với vùng da nổi mụn nước: Điều này có thể làm cho các mụn nước vỡ ra, dễ dẫn đến tình trạng nhiễm trùng.
• Rửa vùng da bị zona bằng nước muối loãng hoặc thuốc rửa chuyên biệt do bác sĩ chỉ định: Điều này giúp làm sạch vùng da và ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Rửa tay thường xuyên và đúng cách: Điều này giúp loại bỏ vi khuẩn và virus trên tay, ngăn ngừa lây nhiễm cho người khác.
• Mặc đồ rộng rãi, thoải mái: Điều này giúp da thông thoáng, ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Hạn chế tiếp xúc với người chưa tiêm phòng thủy đậu: Người chưa tiêm phòng thủy đậu có nguy cơ cao mắc bệnh zona thần kinh.

Rửa tay thường xuyên và đúng cách để ngăn ngừa lây lan bệnh giời leo. Nguồn: Internet

Bên cạnh đó, bạn có thể phòng ngừa bệnh zona thần kinh hiệu quả nhất là tiêm phòng vắc-xin thủy đậu. Vắc-xin này giúp giảm nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh lên đến 90%. Ngoài ra, bạn cũng có thể thực hiện các biện pháp sau để tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại virus zona thần kinh:

• Ngủ đủ giấc: Ngủ đủ giấc giúp cơ thể phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch.
• Không hút thuốc: Hút thuốc làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc bệnh.
• Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý: Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý giúp cơ thể khỏe mạnh, chống lại bệnh tật.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch.

Zona thần kinh, mặc dù không gây nguy hiểm nhưng vẫn tạo ra cảm giác đau đớn và không thoải mái. Do đó, việc điều trị sớm là quan trọng để ngăn chặn các biến chứng không mong muốn. Đồng thời, việc tiêm vacxin thủy đậu được coi là phương pháp phòng bệnh tốt nhất. Hi vọng, thông tin trong bài viết giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh zona thần kinh và tìm được hướng dẫn hữu ích. Đừng ngần ngại thảo luận với bác sĩ da liễu – Thẩm mỹ Da nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc lo lắng nào về tình trạng bệnh của mình. Liên hệ ngay với Medpro để được đặt lịch khám với các chuyên viên y tế hàng đầu một cách nhanh chóng và tiện lợi nhất!